Bit Yeniği Ayrı Mı? Gerçekten Ayrı Mı, Yoksa Hepimizin Aldatmacası Mı?
Bit yeniği… Kimimiz için sadece bir laf kalabalığı, kimimiz içinse hilekâr bir kavram. “Bit yeniği ayrı mı?” sorusunu sormak aslında düşündürmeye başlıyor. Çünkü bu soruyu bir kez sormaya başladığınızda, işin içine “ne zaman oldu da buna bu kadar takıldık?” gibi sorular da giriyor. Bu yazıyı yazmaya başlamadan önce, şunu söylemeliyim: Bit yeniği ne kadar sık kullanılıyorsa, o kadar anlamsızlaşıyor. Hadi, gelin biraz derinleşelim, bu kelimenin altını gerçekten kazıyıp anlamaya çalışalım. Hem sevdiğim yanlarını hem de nefret ettiğim yanlarını açıkça masaya yatıracağım.
Bit Yeniği Nedir? Gerçekten Ayrı Mı?
Şu an, herkesin kullandığı ama kimsenin tam olarak ne olduğunu bilmediği o kelime: bit yeniği. Kısacası, biri başka birini dolandırırken ya da işin içinde küçük bir kandırmaca varsa, hemen “bit yeniği var” diyoruz. Anlayış basit, değil mi? Ama gelin görün ki, bu kadar basit değil. Çünkü işin içinde birçok “kendi çıkarını kollayan” mecaz anlam var. Yani “bit yeniği” meselesi, biraz da kendimizi kandırmaya dönüyor. “Aaa, ben o kadar aptal değilim” diye düşünmek güzel tabii. Ama ya gerçekten aptalsak? İşte o zaman, bu “yeniği” yapmaktan başka şansımız kalmıyor.
Bir de bu “ayrı mı” meselesi var. Bit yeniği ayrı mı? Hangi açıdan bakıyoruz? Gerçekten o kadar basit mi? Bir arkadaşımın “yahu, bu sadece bir şekilde işin içinde bir hile var, ne var ki bunda?” dediği noktada, ben çok daha derin düşünüyorum. Çünkü “bit yeniği” deyip geçmek, aslında kaçınılmaz bir hileyi kabullenmek anlamına geliyor. O zaman, biraz daha dikkatli olalım, diyorum. Yani, işin içinde böyle bir şey varsa, niye böyle diye sorgulamadan geçiyoruz ki?
Bit Yeniği: Gerçekten Şık Bir Şey Mi?
Bit yeniği aslında kültürel bir fenomene dönüşmüş durumda. Yani, dolandırıcılıkla ilgili bu kadar sık konuşuyorsak, demek ki toplumsal olarak bir şekilde buna alışmışız. Şimdi size soruyorum, gerçekten bu kadar normalleşmiş bir şey mi? Günde yüzlerce reklamın olduğu, her tarafın “aldatıldım” hikayeleriyle dolu olduğu bir dünyada, bit yeniği konusu sadece bir kelime olmaktan çıkıp, hayatımızın her alanına girmiyor mu? Yani, bazen kendi kendime diyorum ki: Hani biz, insanlar olarak daha saf, daha güvenilir ve şeffaf bir toplum olmalıydık? Ama bir bakıyoruz ki, bu tip küçük numaralar, hem toplum içinde hem de bireysel ilişkilerde ne kadar yaygınlaşmış. Bir nevi alışkanlık hâline gelmiş.
Bit Yeniği: Sevdiğim Yanları
Hadi şimdi bu kadar eleştiri yaptıktan sonra, sevdiğim yanlarından biraz bahsedeyim. Aslında “bit yeniği” kültürel olarak bir savunma mekanizması gibi bir şey. Yani “ben burada sadece bir şeyler çeviriyorum, dolayısıyla bunun altındaki düzeni çözmek zorundayım” diyor. Ve burada aslında insanlar, zeki olduklarını kanıtlama yoluna gidiyor. Evet, bu kelime aslında biraz da kıvrak zekânın bir yansıması. Kendi işini sağlama almak için, şansını zorlamak isteyen bir kişinin ifadesi. İronik bir şekilde, bizlere en çok kimler “bit yeniği yapar” dedirtebiliriz? Hayatını riske atmaya cesaret edebilecek kadar cesur olanlar.
Bit Yeniği ve Global Perspektif
Dünyanın diğer yerlerine baktığınızda, bit yeniği tam olarak aynı anlamı taşımıyor. Örneğin, Amerika’da insanlar ‘hacker’ ya da ‘scammer’ gibi terimleri kullanırken, burada biz “bit yeniği” diyerek konuyu çok daha “hafif” bir şekilde geçiriyoruz. Yani globalde, dolandırıcılık daha açık ve doğrudan bir kavramla tanımlanırken, bizde daha “hafif” bir dil kullanılıyor. Bunu bir tık daha ileri götürüp soralım: Biz aslında kelimelerle hayatı bu kadar “hafifletiyor” muyuz? Ya da bu “bit yeniği” meselesini normalleştirerek, kendimizi gerçekten kandırmış olmuyor muyuz?
Bit Yeniği: Sevmediğim Yanları
Gel gelelim, bu kelimenin sevmediğim yanlarına… En büyük problemim, bit yeniğinin çok fazla olayı meşrulaştırması. Yani, her küçük kandırmacayı “yahu, işte o da bir şekilde hayatın parçası” diye geçiştirmek. Evet, olabilir, ama bu “her şeyin normalleşmesi” durumuna nasıl geliyoruz? Eğer sürekli bit yeniği yapmayı meşru kılarsak, o zaman gerçekten doğruyu nasıl ayırt edeceğiz? Öyle bir noktaya geliyoruz ki, bazen o kadar sıradanlaşıyor ki bu işler, bazen bizim fark etmediğimiz dolandırıcılıklar bile oluyor. Ve işin kötüsü, bu durumu fark ettiğimizde de ne kadar geç olduğunu anlayabiliyoruz.
Şunu diyebilirim: Eğer “bit yeniği” dediğimiz şeyin arkasındaki temel değerler sorgulanmazsa, uzun vadede toplum olarak kendimizi kandırmaya devam ederiz. Ve işte bu noktada, yavaşça “doğru”yu kaybetmeye başlarız. Kimseye “aptal” demiyorum, ama bu işlerin sadece biraz daha dikkatli izlenmesi gerektiğini vurguluyorum. Hem kendimize hem de çevremize daha fazla dikkat etmemiz gerektiği bir noktadayız.
Sonuç: Bit Yeniği Ayrı Mı?
Sonuç olarak, bit yeniği gerçekten “ayrı mı” sorusunun cevabı tamamen size ve bakış açınıza bağlı. Eğer bu olayı sadece bir kelime olarak görüp geçerseniz, evet, ayrı bir şeydir. Ama bir adım daha ileri gidip toplumun genel haline bakarsanız, o zaman bit yeniği bir kavramdan çok, her şeyi hafife alıp geçiştirme biçimi haline gelir. Düşünsenize, her dolandırıcılığı ya da hileyi bir kenara iterek “bit yeniği” diyeceksek, o zaman kendi değerlerimize, doğrularımıza da saygı gösteriyor muyuz? Bence bu, tartışılacak bir mesele. Hadi, ne dersiniz?